Rond 1850 had Burgum het karakter van een streekdorp. Het bestond uit zes buurten met als hoofdkernen Burgumerburen en Nieuwstad en in het zuiden Burgumerdam, waar in 1896 een zuivelfabriek werd gebouwd. Aan de zuidzijde werd van 1949-’51 het Prinses Margrietkanaal gegraven. In 1959 werd Burgum één van de elf industriekernen van Friesland.

De Burgumerdaam
De Bergumerdaam was een korte dijk tussen de hoge grond bij Burgum en Suameer die bij zuidwestelijke storm het lage land om het Bergumermeer beschermde. Vroeger was ‘De Daam’ het middelpunt van Burgum. Het was een zeer levendig buurt door de vele rijtuigen die passeerden en de binnenschepen die een plek zochten in de haven. Op de Burgumerdaam zijn zeker al sinds de zeventiende eeuw schepen gebouwd. Rond 1700 waren er twee scheepshellingen op de Burgumerdaam, beide gelegen aan de noordkant van de vaart en aan weerskanten van de toenmalige brug. Burgumerdaam ontleende haar naam van deze houten, later van steen gemetselde brug. De vaart was een omleiding om deze dam heen, die opgeworpen was in de vaart ten zuiden daarvan, zodat de vaart hier nu de gedaante van een spijkerboor kreeg. Het schijnt dat de dam opgeworpen werd om minder hinder te ondervinden van de snelle stroming van het water. Door de draaibrug over het later aangelegde Prinses Margrietkanaal was de Burgumerdaam de doorgaande weg naar Suameer waar in beginsel de paardentram en later de stoomtram (1 april 1913, bouw klaar van nieuwe draaibrug) langs reed. De tijd van aanleg is niet bekend. Na 1600 had de dam geen belang meer als waterkering. In 1948 werd de dam en de draaibrug vervangen door een nieuwe en hogere brug.

Aan de Burgumerdaam hebben door de jaren heen heel wat verschillende woningen en bedrijven gestaan. Het ene heeft altijd plaats gemaakt voor het andere. Zo stond er in de beginjaren een oude herberg met de naam Vaartzicht die later in begin 1900 werd afgebroken om plaats te maken voor een ambtswoning. Kenmerkend voor de Burgumerdaam rond die tijd was de molen van Aalfs. Oorspronkelijk is de molen rond 1700 gebouwd te Dronrijp. In 1905 werd de molen overgebracht naar Burgum. De molen en de daarbij horende graanmaalderij waren van de heer D. Aalfs. In 1924 werd de molen buiten bedrijf gesteld.

Rond 1928 hadden twee belangrijke stoomboten hun ligplaats aan de Burgumerdaam. Aan de zuidkant lag de Suameer-Bergum van Arjen Venema uit Suameer en aan de noordkant lag De Vier Gebroeders van de gebroeders van der Wielen. De Bergumer boot voer wekelijks met vee en vracht naar de markten in Groningen en Leeuwarden. ’s zomers werden ook pleziervaarten gemaakt. Met ‘levende muziek’ van een fanfarekorps aan boord voer men door het Friese land.

Bij de brug stond herberg De Drie Gekroonde Baarzen waar vissers en mensen uit de haven geregeld kwamen. De herberg stond vooral bekend omdat men er vroeger zo heerlijk baars kon eten en om de beroemde en beruchte dansavonden in de bovenzaal. In de herberg zou volgens de verhalen zelfs Napoleon een nacht doorgebracht hebben op zijn weg naar Leeuwarden. De herberg is in het jaar 1989 afgebroken omdat de palen onder het pand vernieuwd moesten worden en de kosten voor deze renovatie te duur waren voor de eigenaar.

Klompenmaker (Jacobus) Scherjon is in de grote schuur achter zijn huis aan de Burgumerdaam begonnen met het maken van de nu zo bekende Friese Scherjon klompen. Speciaal voor de arbeiders in de zuivelfabriek maakte hij werkklompen. Dit waren klompen met een dikkere laag wilgenhout aan de onderzijde. Ze kosten 1 gulden per stuk en kwamen niet in de verf.

Niet alleen de herberg maar vele prachtige woningen en panden aan de Burgumerdaam zijn door de jaren heen verloren gegaan. De zuivelfabriek heeft echter de tand des tijds doorstaan en mag om die reden gezien worden als een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoed van Burgum.

Zuivelfabriek Burgum
Tot eind 19^e eeuw werd melk door boeren zelf verwerkt tot kaas of boter. De boer bracht zijn zuivelproducten bij de klant. Vanaf de 19^e eeuw ontstonden kleine zuivelfabrieken, die een deel van de productie overnamen van de boeren. Boeren konden vanaf nu hun melk bij de fabriek brengen waar die met mankracht werd verwerkt tot kaas, boter of andere zuivelproducten.

In Veenwouden werd in het jaar 1879 de eerste particuliere zuivelfabriek Freia opgericht door de bekende agrarische pionier Mindert Bokma de Boer (1847 – 1909). Het was een fabriek die aangedreven werd door stoom, in het jaar 1918 werd de fabriek aangesloten op het elektriciteitsnet. In het jaar 1919 had het bedrijf meer dan vijftig werknemers in dienst en was daarmee één van de grootste zuivelfabrieken in Friesland. Om de macht van de particuliere eigenaren te beperken gingen boeren vanaf het jaar 1936 over tot het oprichten van coöperatieve zuivelfabrieken. In het jaar 1970 sloot Freia zijn deuren. De stoomzuivelfabriek Freia is in het jaar 1992, ruim twintig jaar na haar sluiting, in zijn oorspronkelijke vorm verplaatst en is het oudste deel opnieuw opgebouwd in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

De oprichter van de zuivelfabriek in Burgum was de Drachtster boter fabrikant Jan Kingma. Op 31 januari 1893 diende hij bij de gemeente een verzoek in voor de oprichting van een boterfabriek, als onderdeel van de Drachtster Maatschappij van Zuivelfabrieken. Spoedig werd de zuivelfabriek in Burgum de belangrijkste van de drie fabrieken die in deze maatschappij zaten. De coöperatieve boeren van Burgum namen de fabriek in het jaar 1902 over van de Drachtster Maatschappij en doopten de fabrieksnaam om in Bergumerdam. De Bergumerdam is door de jaren heen steeds groter geworden en heeft zich gespecialiseerd in melk, kaas en boter.

In de jaren 50 van de 20^e eeuw begon een fusieproces op gang te komen van zuivelfabrieken en zuivelcoöperaties die de noodzaak voelden om de fabrieken te laten specialiseren in de kaasproductie. Zo zijn Balk en Wommels in die tijd bekende Edammer Fabrieken geworden. Dronrijp maakte naam met blokkaas. Oudwoude is helemaal een pionier met kaas geworden en in die rij paste ook Burgum. Zo was Burgum de eerste die rond 1970 met een gemoderniseerde melkontvangst voor bussen kwam.

Rond 1960 vond er een toename plaats van woningbouw in Nederland. Dertien personeelswoningen en een directeurswoning werden gebouwd ten behoeve van de Bergumerdam. In 1962 vond er een fusie plaats met de zuivelfabriek van Twijzel, De Eendracht. De nieuwe coöperatie kreeg de naam De Fourútgong. De zuivelfabriek van Burgum maakte vanaf dat moment deel uit van de Business Unit Frico Kaas van de Friesland Frico DOMO (FFD). 

In het jaar 1982 is de fabriek in Burgum ingericht voor de bereiding van 300 ton kaas per week. De laatste uitbreiding van Burgum heeft de capaciteit van 140 op 300 ton gebracht. De Foarútgong kon zo met de fabriek in Burgum de toename van melkaanvoer in de jaren tachtig opvangen. Burgum zat daarmee nog niet op de volledige capaciteit. De 200 ton kaas, die wekelijks de fabriek uit kwam, was verdeeld over Goudse van tien kilo, Leidse kaas en de nieuwe soorten Kollumer en Bergumer, rauwe kaas en gatenkaas. Voor deze laatste twee was een investering van een miljoen gulden nodig en werd een bactofuge geïnstalleerd. De toename van wei maakte tevens een nieuwe indampinstallatie noodzakelijk. Er werden in deze periode meerdere vooruitstrevende investeringen gedaan.

Het moderniseringsprogramma van de Friese zuivelfabrieken loopt in het jaar 1982 ten einde. Aan de fabriek in Burgum wordt in dit kader de laatste hand gelegd om de nieuwe automatiseringstoepassingen. Het kaaspakhuis, het vroegere verbanningsoord voor zuivel bewerkers, is volkomen op drukknopbesturing overgegaan.